Thời điểm quan trọng để ngành chăn nuôi lợn tháo gỡ khó khăn

Chăn nuôi lợn gặp nhiều khó khăn, bất cập

Báo cáo tại Hội nghị thúc đẩy phát triển chăn nuôi lợn bền vững do Bộ NN-PTNT tổ chức sáng 14/8, ông Phạm Kim Đăng, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi thông tin, tổng số lợn của cả nước tính đến thời điểm cuối tháng 6/2024 ước đạt hơn 25 triệu con (tăng 2,9% so với cùng thời điểm năm 2023).

Trong 6 tháng đầu năm, sản lượng thịt lợn hơi xuất chuồng ước đạt 2,5 triệu tấn (tăng 5,1% so với cùng kỳ năm 2023). Tổng đàn lợn nái hiện nay ổn định khoảng 3 triệu con.

Chăn nuôi lợn chuyển dịch theo hướng giảm chăn nuôi nhỏ lẻ, hộ gia đình, tăng mạnh các hộ chăn nuôi chuyên nghiệp và trang trại quy mô lớn. Trong 5 năm vừa qua, tỷ lệ chăn nuôi nông hộ giảm từ 5-7%/năm (riêng giai đoạn 2019-2022, cơ sở chăn nuôi nhỏ quy mô nông hộ giảm 15-20%).

Hiện nay, sản lượng lợn sản xuất trong nông hộ nhỏ lẻ giảm còn 35- 40%, sản lượng lợn sản xuất trong hộ chuyên nghiệp và trang trại chiếm 60-65%.

Theo ông Đăng, bên cạnh những yếu tố thuận lợi, chăn nuôi nuôi lợn hiện nay vẫn đối diện với nhiều khó khăn như: chăn nuôi an toàn sinh học và kiểm soát dịch bệnh chưa thực sự được triển khai đồng bộ. Tính chuyên nghiệp trong chăn nuôi của khu vực nông hộ, trang trại quy mô vừa và nhỏ chưa được cải thiện, giá thành sản xuất còn cao. Giết mổ tập trung, công nghiệp không cạnh tranh được với giết mổ nhỏ lẻ dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá bán của người chăn nuôi.

Bên cạnh đó, chăn nuôi lợn vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu đầu vào như con giống chất lượng cao và đặc biệt là nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Toàn cầu hóa về thị trường tác động lớn đến các chuỗi cung ứng, cạnh tranh sản phẩm chăn nuôi ngày càng diễn ra căng thẳng…

Ông Phan Quang Minh, Phó Cục trưởng Cục Thú y cho biết, từ 1/1-12/8/2024, cả nước xuất hiện 863 ổ dịch tả lợn Châu Phi tại 46 tỉnh, thành phố, tổng số lợn mắc bệnh, chết và tiêu hủy hơn 57.000 con. Cả nước xảy ra 3 ổ dịch lở mồm long móng type O trên lợn (số lợn mắc bệnh 86 con, số lợn chết và tiêu hủy là 43 con).

Về xây dựng cơ sở vùng an toàn dịch bệnh, hiện nay cả nước ghi nhận 970 cơ sở, vùng ATDB trên lợn tại 55 tỉnh, thành phố được chứng nhận an toàn đối với các dịch bệnh dịch tả lợn Châu Phi, dịch tả lợn cổ điển, lở mồm long móng, tai xanh và xoắn khuẩn. Trong đó, 938 cơ sở và 32 vùng an toàn dịch bệnh.

Tuy nhiên, việc kiểm soát giết mổ, kiểm tra vệ sinh thú y vẫn đối diện với nhiều khó khăn. Chính quyền một số địa phương chưa quan tâm đúng mức, đặc biệt UBND cấp huyện, xã.

Khó thu hút được các nhà đầu tư xây dựng cơ sở giết mổ tập trung hoặc đã có nhưng vẫn để tồn tại song song nhiều cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, trong khi kinh phí đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn chậm, đầu tư mang tính rủi ro cao, nhiều địa phương có nhu cầu tiêu dùng ít.

Bên cạnh đó, hệ thống cơ quan quản lý chăn nuôi, thú y tại các địa phương đang có nhiều xáo trộn, gây khó khăn, bất cập trong hoạt động. Vẫn còn tình trạng giết mổ không phép sau khi xây dựng và đưa vào hoạt động cơ sở giết mổ tập trung. Số lượng động vật được giết mổ tại các cơ sở giết mổ tập trung chỉ đạt khoảng 40-50% so với công suất thiết kế…

Ông Nguyễn Đình Xuân, Giám đốc Sở NN-PTNT Tây Ninh kiến nghị, hiện nay xung đột giữ xây dựng trang trại chăn nuôi và khu dân cư chưa có cách giải quyết. Nhiều trang trại khi xây dựng đã tuân thủ quy định về đảm bảo khoảng cách với khu dân cư (500m).

Tuy nhiên, chưa có quy định nào về việc người dân xung quanh trang trại không được phát triển nhà ở vào phạm vi 500m. Từ đó, dẫn tới tình trạng nhà dân ngày một tiến sát khu vực nuôi, rồi khiếu nại vì bị mùi hôi từ khu vực nuôi ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, chúng ta đang nỗ lực xây dựng, mở rộng vùng an toàn dịch bệnh, nhưng khi đã được công nhận lại chưa có quy định mạnh mẽ để bảo vệ, nhất là liên quan tới công tác vận chuyển gia súc gia, cầm qua địa bàn thuộc vùng.

Ông Đặng Văn Minh, Chi Cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y Nghệ An trăn trở: Nhiều cơ sở chăn nuôi trước khi Luật Chăn nuôi có hiệu lực đã được phê duyệt là cơ sở có quy mô lớn, nhưng hiện nay theo quy định mới lại bị đánh giá là quy mô nhỏ. Điều này sẽ gây bất lợi cho hoạt động của họ vì đã đầu tư nhiều chi phí xây dựng và phát triển.

Về thực thi công vụ ở địa phương, ông Minh cho rằng, đơn vị quản lý nhà nước cấp tỉnh (Chi cục Chăn nuôi và Thú y) thực hiện xử lý vi phạm hành chính theo Luật Thanh tra, dẫn tới tình trạng nhiều vụ việc liên quan tới chăn nuôi, thú y Chi cục không có thẩm quyền xử lý, phải chuyển hồ sơ cho đơn vị khác. Do đó, cần nghiên cứu điều chỉnh chức năng xử phạm vi phạm hành chính với chức danh Chi cục trưởng sẽ kịp thời, hiệu quả hơn trong quản lý.

Hiện nay, Luật Thú y đã bỏ kiểm dịch nội tỉnh, nhưng chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định kiểm soát kiểm dịch nội tỉnh bằng vận chuyển, trong khi đây là con đường lây lan dịch chủ yếu.

Siết chặt công tác giết mổ, đảm bảo an toàn thực phẩm

Tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: Thời gian từ nay tới Tết Nguyên đán không còn nhiều, đây là thời điểm quan trọng để ngành chăn nuôi nói chung, nuôi lợn nói riêng tập trung tháo gỡ những khó khăn, chuẩn bị điều kiện cần thiết để đảm bảo đủ nguồn cung an toàn, chất lượng.

Trước mắt, phải đảm bảo cung cấp đủ lượng giống có năng suất, chất lượng cao. Hàng năm, chúng ta phải bỏ ra 7 tỷ USD nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Do đó, các địa phương, đơn vị phải xây dựng ngay kế hoạch chủ động nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi trong nước để hạn chế phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

Đặc biệt, phải quản lý chặt chẽ công tác giết mổ, chế biến gắn với đảm bảo an toàn thực phẩm. Một thực tế đáng báo động là Nghị quyết 43 của Quốc hội thực hiện chính sách pháp luật về an toàn thực phẩm đã được ban hành nhưng các địa phương vẫn rất lơ là, hời hợt.

Các cơ sở giết mổ tập trung không được phát huy, trong khi cơ sở giết mổ nhỏ lẻ tăng lên. Số vụ ngộ độc không tăng nhưng số người ngộ độc trong 1 vụ lại tăng cao. Ngoài ra, chúng ta đang tiến tới xây dựng một nền nông nghiệp thân thiện, xanh thì việc giảm phát thải trong chăn nuôi lợn phải được lưu tâm khống chế.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến lưu ý, về lâu dài, cần tập trung đẩy mạnh công tác phòng, chống buôn lậu qua biên giới gia cầm ở các tỉnh phía Bắc, buôn lậu lợn phía Nam. Tiếp tục rà soát nhập khẩu đảm bảo đúng quy định pháp luật và phát huy lợi thế của hàng rào kỹ thuật. Các đơn vị chức năng tập trung chỉ đạo, hỗ trợ các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp lớn đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu. Đồng thời, tập trung thực hiện hiệu quả 5 đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt về công nghiệp giống, thức ăn, chế biến, môi trường, thiết bị chăn nuôi, nguồn nhân lực, nghiên cứu khoa học trong chăn nuôi.