Giao quyền chủ động cho địa phương trong xây dựng nông thôn mới

Tăng tốc xây dựng nông thôn mới

Chiều 11/3, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cùng Thứ trưởng Trần Thanh Nam làm việc với Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (NAFIQPM).

Báo cáo Bộ trưởng, Chánh văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương Ngô Trường Sơn cho biết, dự kiến đến hết năm 2025 cả nước có khoảng 80-81% số xã được công nhận đạt chuẩn NTM, trong đó khoảng 40% số xã đạt NTM nâng cao, kiểu mẫu; khoảng 325 đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn NTM, 29 huyện NTM nâng cao; và khoảng 10-12 đơn vị cấp tỉnh đạt chuẩn NTM.

Tuy nhiên, kết quả đạt chuẩn xã NTM của một số vùng có sự chênh lệch lớn; 4 tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc, có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM dưới 30%. Đặc biệt, đến nay còn 9 huyện nghèo thuộc 6 tỉnh “trắng xã NTM” và 4 tỉnh chưa có đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn xây dựng NTM.

Ngoài ra, một số địa phương có dấu hiệu chững lại, chưa chú trọng nhiều đến công tác duy trì bền vững kết quả và nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM sau đạt chuẩn, nhất là các tiêu chí môi trường, thu nhập, an ninh trật tự xã hội

Về công tác khuyến nông, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Lê Quốc Thanh thông tin, cả nước hiện có 58 tỉnh, thành phố thành lập 5.187 tổ khuyến nông cộng đồng với 47.493 thành viên. Đây là điểm sáng sau hơn 2 năm triển khai Đề án “Nâng cao hiệu quả hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình tổ khuyến nông cộng đồng”.

Bên cạnh đó, lực lượng khuyến nông còn xung kích đi đầu, vừa xây dựng tài liệu, vừa đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng mô hình trình diễn tại 5 tỉnh, thành phố thuộc vùng Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL”.

Thời gian tới, nhiệm vụ trọng tâm của hệ thống khuyến nông là hoàn thiện Chiến lược phát triển khuyến nông đến năm 2030, định hướng đến 2050; đồng thời nâng cao năng lực khuyến nông theo hướng chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả.

Cục trưởng NAFIQPM Ngô Hồng Phong bổ sung, hiện hệ thống kiểm soát ATTP trên cả nước đã từng bước thực hiện theo chuỗi. Đến hết năm 2024, tỷ lệ cơ sở sản xuất kinh doanh đủ điều kiện ATTP tăng từ 91% lên 99,3%; tỷ lệ cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ ký cam kết đảm bảo ATTP tăng từ 72% lên 93%.

Tổng số cơ sở chế biến nông, lâm, thủy sản quy mô công nghiệp gắn với xuất khẩu đạt gần 8.000, ngoài ra còn gần 20.000 cơ sở chế biến quy mô nhỏ phục vụ tiêu thụ nội địa. Tổng công suất chế biến trên 160 triệu tấn nguyên liệu/năm, chế biến sâu tăng từ 20% (2020) lên 30% (2024), tổn thất sau thu hoạch giảm khoảng 1%/năm, hiện dưới 20%.

Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, NAFIQPM tích cực tham mưu sửa Nghị định 15/2018/NĐ-CP về quản lý an toàn thực phẩm vừa đảm bảo hiệu quả, vừa giảm chi phí phát sinh về thủ tục cho doanh nghiệp.

Chia sẻ thêm về 3 lĩnh vực này, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh, rằng Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới chuẩn bị tổng kết giai đoạn 2021 – 2025. Sang giai đoạn mới, Văn phòng Trung ương cần nghiên cứu xây dựng những tiêu chí đánh giá mới khi kết hợp thêm nhiệm vụ giảm nghèo.

Về khuyến nông, Thứ trưởng cho biết, đa số dịch bệnh, dịch hại hoặc chỉ đạo điều hành thuộc lĩnh vực nông nghiệp đều được các tổ khuyến nông cộng đồng theo sát, từ đó tham mưu cho Sở, ngành địa phương chỉ đạo kịp thời. Ngoài chuyển giao kỹ thuật, cán bộ khuyến nông hiện còn tích cực làm dịch vụ, thu nhập tăng thêm có thể tới một vài chục triệu đồng/tháng.

Ông cũng lưu ý về giá trị xuất khẩu 2 tháng đầu năm 2025 hiện có một số dấu hiệu thiếu bền vững, như có mặt hàng tăng sản lượng nhưng giảm giá trị, và ngược lại. Do đó, bộ phận phát triển thị trường cần nghiên cứu thêm các thị trường tiềm năng như Halal để tăng tốc xuất khẩu.

Khuyến nông nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp

Phát biểu chỉ đạo, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng, xây dựng NTM và phát triển nông nghiệp bền vững đã trở thành mục tiêu chiến lược quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Sau gần 20 năm triển khai, chương trình NTM đã đạt được những kết quả đáng kể, đặc biệt là việc người dân và doanh nghiệp tích cực tham gia. 

Tuy nhiên, khi nhìn lại kết quả thực hiện giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng yêu cầu phải chú trọng các chỉ tiêu thực tế và chất lượng của chương trình. Việc so sánh tỷ lệ xã, huyện đạt chuẩn NTM với mục tiêu đề ra là cần thiết để đánh giá chính xác những tiến bộ.

Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2026 – 2030 sẽ đối mặt với yêu cầu thiết kế lại các mô hình phù hợp với thực tế và mục tiêu phát triển bền vững trong nông nghiệp. Bộ trưởng chỉ đạo, cán bộ thực hiện cần thay đổi tư duy trong quản lý chương trình, từ việc chú trọng vào thủ tục sang quản lý theo mục tiêu và giao quyền chủ động cho địa phương.

Đối với công tác khuyến nông, người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường ghi nhận công tác khuyến nông đã chứng minh vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, công tác này cần tiếp tục đổi mới để phục vụ nông dân hiệu quả hơn.

Cán bộ khuyến nông giờ không những hướng dẫn về kỹ thuật sản xuất mà còn tham gia vào việc thiết kế chính sách, quy hoạch sản xuất và lựa chọn giống cây trồng, vật nuôi phù hợp với từng địa phương. Đồng thời, mở rộng phạm vi khuyến nông sang các lĩnh vực chế biến, liên kết chuỗi giá trị và tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết giữa nông dân, HTX và doanh nghiệp.

Bộ trưởng đề nghị hệ thống khuyến nông tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số để mang lại thông tin kỹ thuật nhanh chóng và hiệu quả cho nông dân. Khuyến nông 4.0 sẽ giúp nông dân tiếp cận các phương pháp sản xuất mới và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác quản lý chất lượng nông sản và ATTP,  Bộ trưởng coi đây là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của ngành. Vì vậy, ông chỉ đạo đầu tư mạnh mẽ hơn, mở rộng hơn hệ thống quản lý chất lượng, từ sản xuất đến tiêu dùng, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay.

Một số điểm cần lưu ý như: Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng linh hoạt và hiệu quả; Phát triển hệ thống chế biến nông lâm thủy sản; Khuyến khích đầu tư và phát triển các nhà máy chế biến; Phát triển thị trường tiêu thụ nông sản; Tăng cường công tác nghiên cứu và phát triển để đáp ứng nhu cầu thị trường; Xây dựng bộ tiêu chí phân loại thị trường xuất khẩu nông sản.

Ngoài ra, Bộ trưởng cũng đề nghị chú trọng đến việc phát triển các mô hình liên kết sản xuất, từ HTX đến các tổ chức doanh nghiệp, nhằm tạo ra chuỗi giá trị ổn định cho ngành nông sản. Đây cũng là giải pháp hiệu quả để giải quyết các nhiệm vụ cấp bách, tương tự như giá gạo thời gian qua.