Phát triển nghề muối song hành xây dựng văn hóa nông thôn

Kinh nghiệm và sáng tạo trong nghề

Những ngày tháng 2, khi nắng bắt đầu chói chang trên đồng muối huyện Đông Hải (tỉnh Bạc Liêu), cũng là lúc bà con diêm dân tất bật bước vào mùa vụ quan trọng nhất trong năm.

Từ bao đời nay, nghề muối đã trở thành kế sinh nhai của hàng nghìn hộ dân. Dọc theo các cánh đồng muối xã Long Điền, Long Điền Đông, Long Điền Tây… từng đống muối trắng xóa dưới cái nắng chói chang.

Ông Huỳnh Văn Út ở xã Long Điền Đông vẫn còn đang tất bật ngoài ruộng muối. Đôi tay rám nắng, ông thoăn thoắt đưa trang (dụng cụ cào muối) lướt trên mặt ruộng, vun thành từng đống.

Đưa tay lau vội mồ hôi trên trán, ông Út chia sẻ, nghề làm muối phải dậy từ sớm, tranh thủ lúc mặt trời còn chưa gay gắt để kịp thu hoạch. Còn cực nhất vẫn là lúc trời “ươn ươn”, đang nắng bỗng cơn mưa bất chợt ập đến, thế là trong chớp mắt muối tan ra, công sức của gia đình cả tháng trời xem như mất trắng.

Trong không khí lao động đó, thỉnh thoảng lại vang lên vài câu ca tài tử: “Công việc đồng muối bây giờ quá bận. Bữa nay sáp nhỏ đứa vác, đứa cào… Đây là hạt muối nghĩa tình biếu chị cùng các con. Nghề muối tuy cực mà vui, vì đó là nghề truyền thống của quê hương Bạc Liêu. Tôi nghe kể, ngày xưa đồng muối Đông Hải còn đất hoang cỏ dại, ông cha ta khai phá cực khổ đêm ngày, đầu đội trời chân đạp đất mới có ngày hôm nay. Tháng 2, tháng 3 nắng đổ lửa trên đồng, cái nghề làm muối nó ngộ, không giống ai hết trọi. Mưa nghỉ, nắng làm, mát trời thì ở nhà chơi.

Lời ca hòa lẫn tiếng cào muối ken két, tiếng trang va vào đống muối khô khốc, đã trở thành âm thanh quen thuộc với bà con nơi đây.

Ông Út nói thêm, nghề muối tuy cực, nhưng bỏ sao được, bởi đây là nghề cha ông để lại, nghề truyền thống của quê hương Đông Hải. Nơi đây, có hàng nghìn hộ theo nghề, cha truyền con nối qua bao thế hệ.

Từ lúc nhỏ, ông Út đã theo cha mẹ, anh chị ra đồng cào muối. Trải qua 40 năm, tuy đối mặt với nhiều khắc nghiệt của thời tiết, giá cả bếp bênh, nhưng ông tin rằng nghề muối là “nước lã khuấy nên hồ”, mang lại thu nhập ổn định và bền vững hơn so với nhiều ngành nghề khác ở địa phương.

Ông nhớ lại: “Ngày xưa nắng rất tốt, muối xuống đều, diêm dân mần bội thu. Tuy nhiên, hiện nay do thời tiết, khí hậu thay đổi, muối bắt đầu giảm sản lượng, đầu ra cũng khó khăn hơn. Nhưng không vì thế mà diêm dân bỏ nghề. Bà con cố gắng áp dụng khoa học công nghệ để rút ngắn thời gian sản xuất, giảm sức lao động, nhưng vẫn có hiệu quả cao”, ông Út bộc bạch.

Với kinh nghiệm về kỹ thuật, sự sáng tạo trong nghề cùng sự quan tâm của chính quyền địa phương, hiện nay sản xuất muối đã tiến bộ hơn rất nhiều. Nếu như trước đây bà con phải tát nước bằng gào thủ công, nay diêm dân chuyển sang dùng máy móc. Những con đường đất gồ ghề nay đã được bê tông hóa, hệ thống kênh mương được nâng cấp, mạng lưới điện được kéo đến tận vùng nông thôn, vào sâu các ruộng muối. Nhờ đó, bà con dễ dàng đầu tư máy bơm nước, giúp sản xuất nhanh hơn, giảm bớt nhọc nhằn.

Hơi thở đời sống nông thôn

Không chỉ là cái nôi của nghề muối, Đông Hải còn là mảnh đất lưu giữ những giai điệu đờn ca tài tử Nam Bộ – một giá trị văn hóa hàng trăm năm trong tâm hồn những diêm dân quanh năm gắn bó với đồng muối.

Giữa những giây phút mưu sinh vất vả, tiếng đờn, câu ca vọng cổ lại trở thành hơi thở, tiếng lòng của diêm dân nơi đây. Và chính những giá trị văn hóa ấy đã góp phần làm nên sức mạnh nội sinh để bà con chung tay xây dựng nông thôn mới trên quê hương ruộng muối.

Ông Nguyễn Thanh Tùng ở xã Long Điền Tây cũng có gần chục năm theo nghề sản xuất muối, sau đó ông chuyển sang tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật cho những ruộng muối quy mô lớn. Đồng thời, ông cũng là một “tay đờn” chuyên nghiệp của Câu lạc bộ đờn ca tài tử Quê Biển (huyện Đông Hải).

Theo ông Tùng, đờn ca tài tử là một “món ăn” tinh thần không thể thiếu của bà con làm muối. Những lúc nông nhàn, bà con lại tụ họp dưới mái hiên hay bóng mát quanh bờ ruộng muối để giao lưu, ngân nga vài câu vọng cổ. Những bản đờn ca tài tử từ đó ăn sâu vào đời sống diêm dân.

Những ngón đàn mộc mạc, những lời ca mượt mà nhưng phản ánh chân thực nhất cái nghề, cái nghiệp của những diêm dân nơi đây, chân chất, hiền hòa nhưng cũng đầy sâu lắng.

Từ ý nghĩa đó, chính quyền địa phương cũng khuyến khích phong trào này bằng cách thành lập các câu lạc bộ đờn ca tài tử ở mỗi xã, để bà con vừa có nơi sinh hoạt, vừa góp phần bảo tồn nét văn hóa đặc trưng của quê hương.

Năm 2023, Câu lạc bộ đờn ca tài tử Quê Biển ở  ấp Trường Điền, xã Long Điền Đông (huyện Đông Hải) ra đời, quy tụ được 40 thành viên tham gia. Phần lớn là những diêm dân gắn bó với ruộng muối. Hàng tháng, câu lạc bộ hoạt động rất tích cực, đến tận các xã, ấp để hướng dẫn, dạy đờn ca cho bà con và thanh niên, đúng bài bản tài tử truyền thống.

Ông Trương Quốc Lâm – Trưởng Phòng Văn hóa huyện Đông Hải cho biết, phong trào xây dựng nông thôn mới không chỉ tập trung vào cơ sở hạ tầng, mà còn chú trọng đến đời sống văn hóa tinh thần của người dân. Hiện nay, toàn huyện đã phát triển được 70 câu lạc bộ đờn ca tài tử ở tất cả các ấp, xã. Loại hình này giờ đây không còn là thú vui mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, mỗi khi địa phương có đám tiệc, hay đơn giản chỉ là một buổi họp mặt sau mùa vụ. Đồng thời là không gian để bà con để động viên nhau về tình yêu quê hương, sự kiên trì bám trụ với nghề.

Chính quyền địa phương cũng lồng ghép tiêu chí về văn hóa trong xây dựng nông thôn mới. Trong đó, quy định mỗi xã, mỗi ấp có ít nhất một câu lạc bộ đờn ca tài tử để phục vụ cộng đồng. Đặc biệt, huyện đã định hướng phát triển loại hình văn hóa này trở thành một điểm nhấn để phục vụ du khách khi đến tham quan, trải nghiệm tại vùng muối.

Nhờ sự chung tay của chính quyền và người dân, phong trào xây dựng nông thôn mới ở Đông Hải không chỉ làm đổi thay diện mạo làng quê, mà còn gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, tạo động lực để bà con gắn bó với quê hương và nghề muối truyền thống. Cũng từ đây, tinh thần lao động trên những ruộng muối ngày càng phấn khởi hơn. Diêm dân thêm yêu quý, tự hào về mảnh đất mặn, nơi kết tinh những hạt muối trắng mặn mòi.